رئیس کمیته فرهنگی شورای شهر تهران با بیان اینکه ایجاد خانه های بهاران بیش از دو سال با صرف هزینه سنگین وقت مدیریت شهری را به خود مشغول کرد، گفت: هر چند میزان اثربخشی و بازدهی این مراکز همچنان نامشخص است؛ اما تاکنون تنها 17 مورد از 44 خانه بهاران که در برنامه قرار داشت، راه اندازی شده است که تحت دو نوع عملیات متفاوت کار پاکسازی و حرفه آموزی معتادان را دنبال می کند.

مجتبی شاکری در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به جلسه اخیر کمیته فرهنگی شورای شهر با فرزاد هوشیار رییس سابق سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران و کارشناسان مربوطه، گفت: در این جلسه که با هدف بررسی نتایج فعالیت های این سازمان در دوره مسوولیت وی برگزار شد، این مسئله مطرح شد که حوزه آسیب‌های اجتماعی نیازمند مداخله فرهنگی ، نرم و پیوسته است و صرف عملیات پلیسی و امنیتی تغییر رفتار و پاکسازی آسیب دیدگان صورت نمی پذیرد.

وی با اشاره به اینکه بنابر ادعای رییس سابق سازمان خدمات اجتماعی شهرداری، شمار کارتن خواب‌های تهران در دو سال اخیر از 8000 نفر به 15 هزار نفر افزایش یافته است، گفت: نگاه حاکم بر این سازمان در سال‌های اخیر چنین بوده که بهترین نوع مقابله با آسیب های اجتماعی را در مدیریت فضای اجتماعی به نحوی که خدمات مناسبی به افراد آسیب دیده ارائه شود، می دانند. بر این اساس در طول دو سال اخیر با راه اندازی 18 شلتر (خانه‌های گذری کاهش آسیب اعتیاد) به دنبال کاهش آثار سوء مصرف مواد مخدر بر معتادان بوده اند و در قالب آن سرنگ و اقلام بهداشتی را به صورت رایگان در اختیار مراجعان قرار داده اند. در عین حال مددکاران شلترها نیز برای جذب معتادان و تشویق آنها به ترک، تلاش کرده اند.

شاکری با اشاره به فعالیت 18 ماهه مراکز بهاران شهرداری تهران، گفت: ایجاد این مراکز بیش از دو سال است که مدیریت شهری را به خود مشغول کرده است اما در نهایت تنها 17 خانه از 44 خانه بهاران که در دستور کار قرار گرفته بود، مشغول فعالیت است.

وی تصریح کرد: هر چند میزان بازدهی این مراکز با یکدیگر متفاوت است، اما ظاهرا خانه بهاران خاوران یکی از مراکز موفق بوده که از 150 نفری که به آنجا منتقل شده اند، 60 نفر باقی مانده‌اند و اکنون پاک هستند. این افراد شرایط دوره بازتوانی را پذیرفته اند و پس از سپری کردن مرخصی های دوره ای برای ملاقات خانواده خود، به مرکز خاوران باز می گردند تا دوره درمان و بازتوانی را کامل کنند.

در حالی که مدل های تجربه شده بخش خصوصی برای درمان اعتیاد که می توان از آنها به عنوان مراکز بهاران با درهای باز یاد کرد، تجربه درمان و بازگشت به زندگی عادی 10 درصد از مراجعان را دارد.

رییس کمیته فرهنگی شورای شهر تهران اضافه کرد: با وجود آنکه رییس سابق سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران آمار دقیقی از ثمره مراکز بهاران در اختیار نداشت؛ اما در عین حال مدعی بود که اثربخشی این مراکز با مسئولیت پذیری دیگران می‌تواند بین 20 تا 40 درصد باشد. هر چند به اذعان وی، مراکز بهاران پس از گذشت بیش از یک سال و نیم از آغاز فعالیت، همچنان در مرحله آزمون و خطا قرار دارند و هویت قرارگاهی خود را به درستی نیافتند و هنوز آمار دقیقی از شمار معتادانی که با نگهداری در مراکز بهاران و مدل فعلی مداخله شهرداری توانسته اند به زندگی عادی بازگردند مشخص نیست و مدیران شهری از ارائه آمار دقیق ناتوان هستند.

شاکری در ادامه افق مطلوب فعالیت سازمان خدمات اجتماعی در دوره مدیریت گذشته را فعالیت تمامی خانه‌های بهاران عنوان کرد و گفت: در دو سال گذشته یک سند 12 بندی که جزییات چگونگی فعالیت این خانه ها را در ابعاد مختلف مشخص کرده است، توسط سازمان خدمات اجتماعی تولید شده که به گفته تیم مدیریتی گذشته، میراثی گرانبها و قابل اتکاء مبتنی بر تجربیات دنیا در این زمینه است. بر این اساس درباره مقولاتی نظیر شناسایی خانواده معتاد و نحوه ارتباط با خانواده، تشخیص بیماری ها، خدمات روانشناختی، کارآفرینی و موارد جزئی تری نظیر ویژگی ها و رنگ لباس کار و خواب افراد تحت درمان تعیین تکلیف شده است.

وی افزود: رییس سابق سازمان خدمات اجتماعی شهرداری معتقد بود این سند که اکنون در مراکز بهاران مناطق 8، 9، 11، 12 و 15 مبنای عمل قرار گرفته است، در صورتی که اگر در همه 44 خانه بهاران به عنوان سند بالادستی اجرا شود، می تواند نقش مهمی در کنترل اعتیاد در پایتخت ایفا و زمینه نجات چهار هزار نفر از معتادان کارتن خواب را فراهم کند. در قالب این سند همچنین، مددیاران دارای سابقه اعتیاد و دوره پاکی بیش از 10 ساله، افراد تحت درمان را راهبری می کنند.

این عضو شورای شهر تهران جا به جایی برخی مدیران شهرداری را آفت و نوعی سرمایه سوزی در شهرداری تهران توصیف کرد و افزود: صرف نظر از اختلاف نظری که درباره کارآیی خانه های بهاران و بازدهی آنها دارم، انتظار از مدیریت شهری این است که دست کم در جایگاه مشاوره، همچنان از تجارب و نظرات رییس پیشین سازمان استفاده شود.

وی با اشاره به اینکه مقابله با اعتیاد در تهران نیازمند اهتمام دستگاه های دیگری است، توضیح داد: خط اعتیاد با تولید مواد مخدر در خارج از مرزهای کشور آغاز می شود و پس از ورود محموله های قاچاق مواد به کشور، با عبور از چند استان به تهران می رسد و از آنجا عازم ترکیه می شود. بنابراین اگر قرار است با اعتیاد به صورت ریشه ای مقابله شود، باید این خط شناسایی شده و توسط نهادهای نظامی و انتظامی فروبپاشد.

شاکری با انتقاد از عدم حرکت قرارگاهی شهرداری تهران به اجرای برنامه راه‌اندازی مراکز بهاران که خود آن را طراحی کرده است، گفت: به نظر می‌رسد تلاش شهرداری برای پر کردن جای خالی دیگر نهادهای مسوول نظیر سازمان بهزیستی، وزارت بهداشت و درمان و … آن قدر که باید مفید و موثر نبوده و یک خلاء نظری موجب شده شهرداری راه نادرستی را در پیش بگیرد که به واسطه آن نمی‌تواند مدلی کار آمد و اثربخش برای برون رفت از مساله طراحی کند. از این رو انتظار می رود در دوره مدیریت جدید ضمن بهره مندی از تجارب تیم قبلی، اشکالات نظری و نقائص فرآیندی در مدل مداخله شهرداری نیز برطرف شود.