آیین رونمایی از کتاب «مجتبی» به روایت جانبازمجتبی شاکری در سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب 1401 برگزار شد.
رحیم مخدومی نویسنده نام آشنای دفاع مقدس طی سخنانی در مراسم رونمایی از کتاب مجتبی ، ضمن قدردانی از تدوین گران این اثر که یک فرصت ویژه برای پرداختن به یک موضوع منحصر به فرد را پیدا کرده اند، گفت: با توجه به اینکه این کتاب «مستندنگاری» است، طبعا نباید جاذبه‌های داستان را داشته باشد، اما فراز و نشیب خاطرات از همان ابتدا شکل می‌گیرد و روند به گونه ای است که شاید بتوان گفت هیچ صفحه‌ای نیست که حرفی برای گفتن نداشته باشد و خواننده را جذب نکند.
وی ادامه داد: این موضوع سبب می شود کتاب حتما جزء به جزء توسط مخاطب خوانده شود. درواقع اگر یک فرد از نسل امروزی بخواهد سیر شکل گیری یک شهروند انقلابی را ترسیم کند و نسبت به این فرایند شناخت پیدا کند، این کتاب در عین حال که با جاذبه ای مشابه روایت داستانی پیش می‌رود، می تواند اطلاعات مستند، دقیق، بکر و دسته اولی را در اختیارش قرار دهد؛ یعنی هر فرد نسل امروزی این کتاب را کامل بخواند، نسبت به جریان شناسی تاریخ معاصر ما حداقل از دهه 40 تا 80 اشراف پیدا می کند؛ چراکه روایت های این کتاب از جنس مستند نگاری بوده و بافته خیال نیست.
وی به قالب اثر «مجتبی» نیز اشاره کرد و گفت: قالب شکل‌گرفته به گونه‌ای حق مطلب را ادا کرده و گریزناپذیر است؛ غالبا افرادی که خاطرات خودنوشت دارند، به قالب خاطره روی می آورند. در خاطره ما انتظار داریم راوی به هرچه خودش درک و مشاهده کرده و آنچه در خاطرش نقش بسته است بپردازد؛ نه خاطرات دیگران و نه حتی تحلیل؛ بلکه تحلیل را باید به مخاطب خود واگذار کند.
مخدومی خاطرنشان کرد: با این حال در تاریخ شفاهی انتظار ما از خاطره این نیست؛ چون در تاریخ شفاهی، محور اثر یک فرد نیست بلکه محور، زمان است. به عنوان مثال در یک برهه زمانی مشخص در یک نقطه از تهران رویداد تاریخی خاصی رخ داده و راوی نیز در آن نقش داشته است؛ در این صورت مکان محور خواهد بود و راوی در اولویت دوم قرار می گیرد.
وی با بیان اینکه کتاب «مجتبی» تلفیقی از خاطره و تاریخ شفاهی است، گفت: اگر آقای شاکری صرفا می‌خواست به خاطرات بپردازد، قطعا ما درباره بسیاری از حوادثی که شخصیت آقای شاکری را ساخته، اطلاعاتی نداشتیم. بنابراین آقای شاکری ناگزیر باید پیشینه بعضی از وقایع را تشریح کند. به عنوان مثال در این کتاب به گروه صف و فعالیت‌های انقلابی آنها پرداخته شده و البته پرداختن به آن ضروری بوده است. اینکه تشکل آنها در اهواز چه جایگاهی داشته و اعضای موثر آن چه کسانی بودند؛ مخاطب به این اطلاعات نیاز دارد. در واقع اگر صرفا به بیان خاطرات پرداخته می شد، موضوع ابتر می ماند
مخدومی با بیان اینکه مجتبی شاکری به بیان جزییاتی فراتر از خاطرات خود در این کتاب پرداخته که بعضا نیازمند تحقیق بوده و جزو مشاهدات وی نبوده است، گفت: همه این ها اثر را جذاب کرده است. به عنوان مثال اسامی خاص برای مخاطبان حتما جذاب است؛ اینکه مثلا مهدی بازرگان با کدام اسم مستعار فعالیت سیاسی می کرده و اینکه امام راحل (ره) به او منهای گروهش حکمی را ابلاغ می کند، موضوعات مهمی است که سیر شکل گیری انسان ها در ظرف انقلاب را توصیف می کند. اتفاقا در حوزه هایی مثل انقلاب و دفاع مقدس این شکل ریشه یابی ها بسیار لازم است اما معمولا قابل استخراج از خاطرات نیست، بلکه از تاریخ استخراج می شود. به همین خاطر قالبی که کتاب به خود گرفته، تلفیقی از خاطره شفاهی و تاریخ شفاهی است و این دو در دل هم تنیده شده است.
وی با بیان اینکه خاطره و تاریخ شفاهی به نحوی در قالب کتاب «مجتبی» با یکدیگر ممزوج شده که تفکیک پذیر نیست، افزود: در بخش هایی از کتاب اصلا حضور مجتبی شاکری دیده نمی شود، بلکه روایتی به تصویر کشیده می شود که مخاطب می داند متعلق به شخص آقای شاکری نیست واطلاعاتی است که او می دهد؛ در ادامه دوباره خود راوی حضور پیدا می‌کند و صمیمت با مخاطب زیاد می‌شود. به عنوان مثال در یک بخش از کتاب مجتبی شاکری شخصا با آقای بروجردی ملاقات کرده و در بخش دیگر آقای بروجردی منهای آقای شاکری روایت می شود. ما به عنوان مخاطب به این شخصیت کلی احتیاج داریم و دوست داریم همه جوانبش را بشناسیم، اما برای صمیمیت یک جایی هم احتیاج داریم که ببینیم آقای شاکری الان کجای این قصه هست و ارتباط او با آقای بروجردی چیست.
وی با بیان اینکه ممکن است برخی بر این باور باشند که تاریخ و خاطره باید هر یک به شکل جداگانه حق خود را ادا کنند، گفت: این در حالی است که در کتاب «مجتبی» تزویج این دو قالب یک تزویج مبارک است و قالب متفاوتی را ایجاد کرده است. هدف این است که منویات راوی به بهترین وشیرین ترین زبان به دل مخاطب بنشیند و با عبور از کلیشه های رایج در یک قالب جدید این اتفاق برای «مجتبی» افتاده است.
وی ابراز امیدواری کرد در اثری جداگانه حق مطلب درباره جایگاه سرکار خانم مهری یزدانی ، همسر رزمنده جانباز، مجتبی شاکری نیز ادا شود و گفت: پشت جلد کتاب دیدم اشاره ای به نگاه ویژه امام خمینی (ره) به همسر آقای شاکری شده است. اینکه امام شاید حتی بیشتر از آقای شاکری، ایثار و فداکاری همسر ایشان را دیده است، موضوعی است که ظرفیت پرداخت به آن در یک کتاب جداگانه وجود دارد و امیدوارم حق این مطلب نیز ادا شود.
این نویسنده پرسابقه دفاع مقدس در خاتمه سخنانش با تاکید بر اینکه خاطرات شخصیت هایی مثل مجتبی شاکری تنها به خودشان تعلق ندارد و گنجینه ای از انقلاب و دفاع مقدرس همراه آنهاست که باید آن را به منزله یک ودیعه گرانبها به نسل بعد بسپارند، از اینکه مجتبی شاکری مخاطبان تشنه را با خود همراه کرده است، ابراز خرسندی و تقدیر کرد.